HERB GMINY PIĄTNICA

Herb Gminy Piątnica stanowią: na tarczy hiszpańskiej w złotym (żółtym) polu wpisany wizerunek nietoperza czarnego w locie, z rozpostartymi skrzydłami a pod nim ukryty w zielonej murawie złoty (żółty) fort z dwoma podwójnymi łukowymi otworami okiennymi, nad którymi znajdują się okrągłe, czarne otwory strzelnicze.

Flagę Gminy Piątnica stanowi prostokątny płat tkaniny o proporcjach wysokości do szerokości 5:8, składający się z trzech poziomów płatów zielonego - stanowiącego 1/4 wysokości flagi, złotego (żółtego) - 1/2 wysokości i zielonego - 1/4 wysokości. Na środkowym płacie umieszczono główne godło z herbu Gminy Piątnica, to jest nietoperza w locie z rozpostartymi skrzydłami, gdzie szerokość nietoperza równa się 1/2 szerokości flagi.

Pieczęcią Gminy Piątnica jest pieczęć okrągła o średnicy 36 mm z napisem w otoku: 'GMINA PIĄTNICA', gdzie oba słowa oddzielone są od siebie ażurowymi sześciopromiennymi gwiazdami. Pośrodku pieczęć zawiera wewnętrzne perełkowate koło, w które wpisany jest konturowo herb Gminy.

Uzasadnienie zastosowanej symboliki:

Fort złoty ukryty w murawie zielonej nawiązuje do znajdujących się na terenie Piątnicy trzech z pięciu betonowych fortów wchodzących w skład Twierdzy Łomża.
Forty, jakkolwiek wzniesione przez rosyjskiego zaborcę, zapisały też piękną kartę w historii okolic Piątnicy i całej Polski: 
- od 28 lipca do 1 sierpnia 1920 roku obrona fortów w Piątnicy skutecznie wiązała znaczne siły bolszewickie umożliwiając stronie polskiej koncentrację wojsk pod Warszawą, która umożliwiła zwycięskie odparcie sowietów pod Radzyminem o Ossowem;
- 7 do 10 września 1939 r. (równocześnie z położoną 10 km na wschód Wizną) uniemożliwiała przeprawę przez Narew nacierającym od strony Prus Wschodnich oddziałom niemieckim.

Czarny nietoperz wznoszący się nad fortem symbolizuje sześć (lub dziewięć¹) gatunków nietoperzy, jakie licznie zamieszkują piątnickie forty, ruiny starego browaru w Drozdowie oraz liczne piwnice i strychy na terenie Gminy Piątnica. Nietoperze są prawdziwą dumą tutejszych mieszkańców, którzy mimo zamieszkiwania w podmokłej okolicy nie boją się plagi komarów czy meszek.

Kolory

W herbie zastosowano uproszczoną kolorystykę. 
Czarna barwa nietoperza i zielona murawy to barwy naturalne. 
Fort – wykonany z żelbetonu – został poddany heraldyzacji. Zachowane zostały jego detale architektoniczne zgodne z tym, czym charakteryzują się te budowle forteczne, ale została zmieniona barwa z naturalnej szarej na złotą (żółtą).

Kolory powinny być zgodne z paletą CMYK:

Czarny C = 0%, M=0%, Y=0%, K=100%
Złoty (żółty) C = 0%, M=15%, Y=100%, K=0%
Zielony C = 100%, M=0%, Y=100%, K=0%

Rys historyczny

Nazwa wsi Piątnica według miejscowej tradycji ustnej związana jest z Narwią i jej starorzeczami oraz pięcioma mostami, jakie miały w dawnych wiekach łączyć Piątnicę ze światem. Jednak Stanisław Rospond podaje inną etymologię Piątnicy: Termin kult. 'piątnica' (podobnie jak dziesiętnica) oznaczał pole z odpowiednią ilością zagonów domierzonych. Była to więć n.[azwa] kult. [urowa].² Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z końca XIV wieku. Wieś została założona w 1380 roku przez rycerza Junoszę z Zaborowa³ i sędziego Zakroczyńskiego z Głuska. Kościół tutejszy wraz z parafią założony w 1407 r.⁴ Wtedy też dobra piątnickie zapisano na uposażenie tutejszej parafii p.w. Przemienia Pańskiego, czego echem była późniejsza nazwa tej wsi – Piątnica Poduchowna (w odróżnieniu od części pańszczyźnianej – Piątnicy Włościańskiej). Po 1435 roku Piątnica stanowiła własność książęcą. Wieś otrzymała przywilej na komorę celną oraz magazyn soli. Znajdował się tu również dwór książęcy książąt mazowieckich. W latach późniejszych Piątnica została przyłączona do ziemi wiskiej i stała się własnością królewską. W 1557 roku wieś włączono do dóbr starostwa łomżyńskiego⁵. W 1563 roku Zugmunt August nadał probostwo w Piątnicy mansjonarzom fary łomżyńskiej. Obecny kościół zaczęto budować w 1914 r i zaledwie budowę ukończono, a został on zniszczony w 1944 r. Odbudowano go ponownie w latach 1945 - 1953, ale nie przywrócono już wież. Wieże odbudowano z inicjatywy księdza proboszcza Edwarda Zambrzyckiego dopiero w latach 1991 - 92.
Po rozbiorach Piątnica została włączona w skład dóbr rządowych Mały Płock. Wraz z nim w 1835 roku została przekształcona w majorat. Jego ostatnim właścicielem (w latach 1865 – 1915) był generał Michał Stefanowicz Żukowski. 
Pod koniec XIX wieku, gdy trzej zaborcy zbroili się do kolejnej wojny, w Piątnicy powstały trzy z pięciu fortów wchodzących w skład Twierdzy Łomża⁶. Forty nr I, II i III w Piątnicy stanowią północno-wschodnią część Twierdzy Łomża, którą od południa zamykają forty IV (przy drodze z Łomży do Ostrołęki) i V (dziś już nieistniejący, zbudowany w rozwidleniu traktów do Ostrowi Mazowieckiej i Mężenina)⁷. To najlepiej zachowany i najbardziej rozwinięty przyczółek mostowy na Narwi, gdzie 3 forty połączone są podziemnymi korytarzami. Zespół fortów ziemno-betonowych wybudowano w latach 1882 – 1914. rozciąga się półkolem wokół Piątnicy. Zostały wzniesione przez władze carskie jako jedno z ogniw w systemie fortyfikacji na linii Narwi i Biebrzy. Forty w Piątnicy, ze względu na dobry stan zachowania twierdzy, zaliczane są do najwartościowszych zespołów fortyfikacji z przełomu XIX i XX wieku w Polsce⁸.
Twierdza Łomża, jakkolwiek wybudowana była przez rosyjskiego zaborcę, w latach późniejszych dobrze służyła także II Rzeczypospolitej. To tu przebiegała jedna z linii obrony podczas wojny polsko-bolszewickiej w 1920 r. Twierdza skutecznie broniła przejścia od 28 lipca do 1 sierpnia 1920 roku i mogła bronić się przed bolszewikami znacznie dłużej, jednak przegrana oddziałów ochotniczych pod Miastkowem i Nowogrodem zagroziła okrążeniem Łomży. Broniący opuścili umocnienia 2 sierpnia 1920 roku i wycofali się w kierunku Różana⁹. Warto pamiętać, że kilkudniowe powstrzymywanie wojsk sowieckich w tym rejonie pozwoliło wojskom polskim przygotować się do kontruderzenia pod Radzyminem.
Twierdza Łomża wraz z fortami w Piątnicy raz jeszcze stanowiły zaporę przed wrogiem. Podczas kampanii wrześniowej umocnienia te broniły przeprawy przez Narew w okolicach Łomży przed atakującymi od strony Prus Wschodnich oddziałami Niemieckimi. Obrona trwała od 7 do 10 września 1939 r. Bitwa pod Łomżą zakończyła się wycofaniem oddziałów po kontrowersyjnym rozkazie dowódcy 18. Dywizji Piechoty płk. Stefana Kosseckiego. Decyzja tego dowódcy najprawdopodobniej związana była z tym, że kilkanaście godzin wcześniej zakończyła się kapitulacją ostatniej garstki polskich żołnierzy Obrona Wizny (położonej o 10 km na wschód od Piątnicy). W walkach w Piątnicy szczególnie wyróżnił się Pierwszy Batalion 33. Pułku Strzelców Kurpiowskich pod dowództwem majora S. Wyderki.
Drugą bardzo ważną miejscowością na terenie Gminy Piątnica jest Drozdowo. Tutejszy majątek w połowie XIX wieku zakupili Lutosławscy¹⁰, którzy przebudowali pałac z połowy XVIII w. (był drewniany, obecnie jest drewniano-murowany) oraz wznieśli kościół wg projektu Witolda Lanciego. Lutosławscy przyczynili się do rozkwitu gospodarczego Drozdowa uruchamiając m.in. krochmalnię, gorzelnię, mleczarnię, wiatrak, młyn parowy, tartak oraz browar a także otworzyli ochronkę (z tajnym nauczaniem języka polskiego). Rodzina Lutosławskich do dziś utrzymuje przyjazne kontakty z Gminą Piątnica i często gości w swym dawnym majątku podczas różnych imprez kulturalnych w powołanym tu Muzeum Przyrody (zajmującym się pobocznie dokumentowaniem działalności ziemiaństwa łomżyńskiego ze szczególnym uwzględnieniem rodziny Lutosławskich), takich jak Muzyczne Dni Drozdowo – Łomża¹¹. 
Znaczna część terenów Gminy Piątnica leży na obszarze Łomżyńskiego Parku Krajobrazowego Doliny Narwi (stanowiącego naturalne przedłużenie się Biebrzańskiego Parku Krajobrazowego). Jedną z jego licznych osobliwości przyrody są nietoperze, które zamieszkują piątnickie forty, ruiny starego browaru w Drozdowie oraz liczne piwnice i strychy na terenie Gminy Piątnica. Nietoperze są też jednym przedmiotów badań prowadzonych we wspomnianym wyżej Muzeum Przyrody w Pałacu w Drozdowie. To tu w dniach 5-8 sierpnia 2004 roku były organizowane dla młodzieży warsztaty chiropterologiczne. To wtedy dokonano odkrycia, że forty w Piątnicy i browar w Drozdowie zamieszkuje nie sześć¹² a co najmniej dziewięć gatunków nietoperzy. Wcześniej literatura przedmiotu w publikacjach na temat rozmieszczenia gatunków chiroptera w Polsce w kontekście Twierdzy Łomża i okolic wymieniała następujące gatunki: nocek duży (myotis myotis), nocek ostrouszny (myotis blythi), nocek łydkowłosy (myotis dasycneme), gacek brunatny (plecotus auritus), gacek szary (plecotus austriacus), mopek (barbastella barbastellus). Tymczasem podczas wspomnianych wyżej warsztatów chiropterologicznych udało się złowić przedstawicieli trzech gatunków wcześniej tu niewystępujących, a mianowicie: borowca wielkiego (nyctalus noctula), karlika większego (pipistrellus nathusii) i nocka wąsatka (myotis mystacinus). 
Mieszkańcy gminy z sympatią wyrażają się o nietoperzach i z dumą opowiadają, że mieszkając w podmokłej okolicy nie boją się plagi komarów czy meszek. Ochoczo też montują na swoich domostwach budki lęgowe dla nietoperzy, by wspomóc ich rozród. 

¹ Literatura przedmiotu wspomina o sześciu gatunkach nietoperzy, jednak zarówno populacja tutejszych nietoperzy, jak też ich reprezentacja gatunkowa, w ostatnich latach stale wzrasta. Podczas warsztatów chiropterologicznych przeprowadzonych w Muzeum Przyrody w Drozdowie dla młodzieży gimnazjalnej 6-8 sierpnia 2004 roku schwytano przedstawicieli trzech gatunków, których wcześniej nie notowano na tym terenie!
² St. Rospond, Słownik etymologiczny miast i gmin PRL, Wrocław 1984, s. 287.
³ D. Godlewska, Dzieje Łomży od czasów najdawniejszych do rozbiorów Rzeczypospolitej: XI w. - 1795 r., Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Łomżyńskiej i Komitet Obchodu 1000-lecia Łomży / PWN, Warszawa 1962. Por. także: Cz. Brodzicki, Początki osadnictwa Wizny i ziemi wiskiej na tle wydarzeń historycznych w tym regionie Polski (do 1529 roku), Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Łomżyńskiej, Łomża 1994.
⁴ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, red. B. Chlebowski i inni, nakł. F. Sulimierski i Wł. Walewski, Warszawa 1880-1914, Tom VIII, s. 68.
⁵ Cz. Brodzicki, Łomża w latach 1529-1794, Łomżyńskie Towarzystwo Naukowe im. Wagów, Łomża 2000.
⁶ T. Warec, Forty Piątnica - Twierdza Łomża, Łomżyńskie Towarzystwo Naukowe im. Wagów, Łomża 2000.
⁷ A. Cz. Dobroński, Łomża w latach 1866-1918, Twierdza Łomża, Łomżyńskie Towarzystwo Naukowe im. Wagów, Łomża 1993.
⁸ J. Rudnicki, Militarna Łomża: kompendium, Związek Harcerstwa Polskiego. Drużyna Weteranów - Harcerzy Ziemi Łomżyńskiej - Krąg Seniorów im. Leona Kaliwody, Klub Garnizonowy Łomża, Klub „Fort”, Łomża 2003 Adres wydawniczy Łomża: Związek Harcerstwa Polskiego. Drużyna Weteranów - Harcerzy Ziemi Łomżyńskiej - Krąg Seniorów im. Leona Kaliwody : KG Łomża. Klub 'Fort', 2003.
⁹ Z. Kosztyła, Kampania wrześniowa 1939 na Białostocczyźnie: Nowogród, Łomża, Wizna, Tykocin, Wojewódzki Ośrodek Informacji Turystycznej, Białystok 1971.
¹⁰ W. Jemielity, Drozdowo, Muzeum Przyrodnicze. Oddział Muzeum Okręgowego w Łomży, Łomża 1989.
¹¹ B. Klukowski, Lutosławscy w kulturze polskiej, Towarzystwo Przyjaciół Muzeum Przyrody, Drozdowo 1998.
¹² K. Sachanowicz, Nietoperze Polski, Multico Oficyna Wydawnicza, Warszawa 2005.

Uchwała Nr 17/V/2011 w sprawie ustanowienia herbu, flagi i pieczęci Gminy Piątnica oraz zasad ich stosowaniała-17_V_2011